چگونه ميتوان مصرف كالاهاي داخلي را به فرهنگ تبديل كرد؟
حفظ فرهنگ اصيل ايراني، عمقي شدن نگاه مسؤولان به مقولهي خطر نامريي هجمهي فرهنگي همچنين توجه به صدمات اقتصادي و تجاري كه توسط ورود كالاهاي خارجي به كشور تحميل مي شود نيازمند توجه و بازبيني است. بررسي انديشههاي راهبردي رهبران بزرگ، يكي از ارزشمندترين فرصتهايي است كه براي شناخت مسير و حركت يك جامعه بايد به درستي صورت پذيرد. بسط و روشن كردن ابعاد اين انديشهها، استخراج الگوها از دل بيانات و طراحي راهكارهايي به عنوان دستورالعمل هاي اجرايي اين الگوها، همگي از نتايج شناخت درست انديشههاي راهبردي رهبران بزرگ است. همزمان با تحويل سال نو يكي از مباحث مهم و مبتلا به جامعه در يك چارچوب كلي و هدفمند از زبان رهبر معظم انقلاب اسلامي طرح شد كه ميبايست آن را در يك مسير و مكمل توسعهي اقتصادي و دستيابي به اهداف چشم انداز قلمداد كرد. محور پيام نوروزي امسال ايشان "توليد داخلي" با همراهي دو محور ملت و دولت است كه با شعار حمايت از كار و سرمايهي ايراني بر اساس يك برنامه ريزي درست، عامل پيشبرد اين هدف تعيين و سهم و نقش مردم يعني مصرف توليدات داخلي مهم تر و پر رنگ تر ترسيم شد. مسألهي فرهنگسازي در اين زمينه امري خطير است كه مطالعه و بررسي دقيق جوانب آن، همكاري و همياري جمعي مردم، دولت، توليدكنندگان و طراحان و برنامهريزان را طلب ميكند و بايد به خاطر داشت كه فرهنگسازي در مورد موضوعي خاص در ميان آحاد جامعه كاري است موجد تلاش بسيار زياد و خستگي ناپذير و نبايد انتظار داشت كه چنين امري به سرعت اتفاق بيافتد، بلكه تمام تلاش بايد مصروف اين باشد كه نوع چينش پايههاي اين فرهنگ سازي درست و دقيق صورت بگيرد تا در درازمدت جامعه از نتايج آن بهره مند شود. تبديل مصرف توليدات داخلي در ميان مردم به يك عادت، فرهنگ و در مرتبهي بالاتر يك فريضه، امري بسيار مبارك است كه در اين مجال سعي ميكنيم به ابعاد و زمينههاي فرهنگ سازي و ابزارهاي آن اشاره كنيم. به نظر ميرسد مهمترين و حساسترين پل ارتباطي ميان مردم و برنامه ريزيان اين امر، رسانه است. در دنيايي كه مردم وابستگي انكارناپذيري به رسانهها و آموخته ها و دانستههايشان از طريق رسانهها دارند همچنين به خاطر انتظاري كه از رسانهها، به خصوص از رسانه ملي ميرود و با توجه به فرمايش امام (ره) كه تلويزيون را دانشگاهي عمومي ميدانستند، رسانه در تبديل كردن مصرف داخلي به يك عادت و فرهنگ براي مردم ميتواند نقشي اصولي و هدفمندي ايفا كند. رسانهها در زندگي روزمره مردم نقش اساسي در بازنمايي مفاهيم و انديشههاي مختلف دارند و تا حدود زيادي قادرند انديشههاي بسياري را در اذهان پرورش دهند. توجه رسانههاي جمعي به موضوعات معين موجب ميشود كه اهميت آن موضوعات از نظر مردم افزايش يابد. اين امري است كه رسانه را در مورد بسيج عمومي مردم درباره موضوعات مختلف قابل استفاده ميكند. بنابراين وظايف زيادي را ميتوان در باب فرهنگ سازي براي مصرف توليدات داخلي متوجه رسانه البته همراه با اقدامات و برنامهريزيهاي دولت و در نهايت مردم دانست. وظايفي كه اين سه بايد با همكاري متقابل در عملي شدن اهداف و همكاري با نهادهاي برنامه ريز پيش گام باشند. - مهندسي فرهنگي مصرف
زماني ميتوانيم به توسعه پايدار برسيم كه روند توليد و مصرف در كشورمان را به بهترين شكل ممكن هدايت، نظارت و مديريت كنيم. در مهندسي فرهنگي بايد اين مسأله را به درستي تشريح و تبيين كنيم كه جامعه درعين حالي كه بايد در رفاه باشد، در همان حال تفكر و نگرش توليدي هم داشته باشد .و در عين ورود كالايي كه در داخل توليد نميشود صادرات را هم بايد تنظيم كرد و از ورود كالاي مشابه به كشور اجتناب ورزيد. داد و ستد نيازمند مديريت است اگرچه بايد اعتراف كرد كه در بخش واردات كالا به كشورمان از مديريت و نظارت قوي و خوبي برخوردار نيستيم. - بسيج عمومي مصرف داخل
بسيج عمومي مردم براي تشويق به مصرف كالاهاي داخلي يكي از اين وظايف است. به نوعي براي پررنگ كردن توجهات به اين مسأله بايد وجدان عمومي جامعه را به آن حساس كرد. علاوه بر اين بايد مخاطبان رسانهها را كه بسياري از مردم همزمان در هر دو جايگاه توليدكننده و مصرف كننده قرار دارند را تشويق به ايجاد موجي از مطالبه كيفيت در كالاهاي داخلي نمود تا به اين ترتيب با بالا رفتن مصرف توليدات داخلي ايراد بي كيفيتي هم به آن وارد نباشد. - آگاهي بخشي نسبت به مصرف
وظايفي چون آگاهي بخشي و هوشيار كردن ذهن مردم نسبت به ظرايف و دقايقي كه درباره مصرف توليدات داخلي وجود دارد بعد ديگر ماجرا است. بايد ابعاد و جوانب اين موضوع به دور از شعارزدگي و توجه اغراق آميز، آهسته ولي پيوسته، مورد توجه و مداقه قرار گرفته و در رسانههاي مختلف به فراخور حال و زبان مخاطبان گوناگون و سطوح مختلف مورد بررسي قرار گيرد. در كل مصرفكننده داخلي ميبايست نسبت به مصرف فرهنگ صحيحي كسب كند و به دور از تجملگرايي در مرحلهي بعدي قادر به درك اهميت مصرف كالاي توليد داخل باشد. - تعميق نگاه قرآني دوري از اسراف
معيار قرار دادن نگاه قرآني و ديني در تمام مراحل توليد تا مصرف، دوركردن مردم از اسراف و تبيين مفهوم بركت، يكي از وظايف بارز در اين زمينه ميباشد كه نهادهاي دست اندر كار بايد همزمان روي آن كار كنند. ايجاد يك الگوي كاملا بومي و ديني اقتصادي كه وابستگيهاي ما را به اقتصاد بيروني تا حد زيادي كاهش دهد و به جامعه كمك كند تا عين ارتباط با بيرون در مورد نيازهاي اساسي خويش كاملا متكي به خود باشد، ضروري است. رسانهها شايد در طراحي اين الگو نقش چنداني نداشته باشند اما در انتقال درست آن و آگاهي بخشي به مردم در اين زمينه نقشي اساسي خواهند داشت. شايسته است توجه مردم به ارزش كار و توليد در دين جلب و ارزشمندي كالايي كه با توجه به اين ارزشها و مفاهيم توليد شده است براي آنها روشن شود. - عدم تبليغ كالاي خارجي
به نظر ميرسد كه بايد بر تبليغات كالاهاي خارجي كه بي هيچ مانعي اين روزها در انواع رسانهها به چشم ميخورد نظارت جدي صورت بگيرد. علاوه بر اين بايد نگاه مخاطب ايراني چه توليد كننده و چه مصرف كننده، به اين كه اگر كالاي توليد داخل ما تحت نظارت فلان شركت خارجي باشد كيفيت بهتري دارد نيز تغيير يابد. رواج چنيني تبليغاتي در عرصه رسانهها با فرمايش مقام معظم رهبري مبني بر فرهنگ و فريضه شدن مصرف توليدات داخلي كاملا مغايرت دارد و اعتماد مخاطب را به كيفيت توليدات داخلي خدشه دار خواهد كرد. تبليغ برتري كالاي خارجي امري ريشه دار در ميان مردم است كه از دوره گذشته ريشه ميگيرد. بايد اذهان را نسبت به فاصله اين تبليغات تا واقعيت هوشيار كرد. بالا بردن كيفيت توليدات داخلي و داشتن تنوع و ضمانت عملي در كالاها همه از مواردي است كه از رغبت مردم به كالاهاي خارجي خواهد كاست. - بازتعريف سبك زندگي ايراني
يكي از مواردي اين روزها در زندگي ايرانيها به چشم ميخورد تجمل گرايي و روي آوردن به مصرف گرايي است. در حالي كه چنين امري با مسير حركت كنوني جامعه كاملا مغايرت دارد. بايد به دور از شعار زدگي، آثار و نتايج منفي تجملگرايي و زيادهخواهي ها آشكار شود. يكي از بزرگترين موفقيتهاي رسانه هايي چون سينما و تلويزيون در غرب توليد و تعريف سبك زندگي براي مخاطبان متفاوت است. ميتوان بر اساس معيار غني اسلامي و ميهني خود سبك زندگي مختص خودمان را طراحي كنيم كه اساسي ترين ويژگي آن توليد و مصرف داخلي با تكيه بر كليدها و محورهايي چون دوري از اسراف و معيار قرار دادن نگاه قرآني و ديني باشد. بدون شك رسانه در ساخته شدن چنين سبك زندگي نقشي اساسي خواهد داشت. - جدي گرفتن مقوله جنگ نرم
اجناس خارجي با ورود به بازار داخل زمينه فرهنگي نامريي همراه خود به ارمغان ميآورند كه فرهنگ غني و اسلامي ما را مورد تهاجم قرار ميدهند تا فرهنگ غرب را جايگزين كنند؛ همان امري كه بدون لشكركشي و صرف هزينههاي بسيار توسط دول استعماري و آمريكايي وارد كشور ميشود. حفظ فرهنگ اصيل ايراني، عمقي شدن نگاه مسؤولان به مقوله خطر نامريي هجمه فرهنگي همچنين توجه به صدمات اقتصادي و تجاري كه توسط ورود كالاهاي خارجي به كشور تحميل ميشود امر مهمي است كه بايد در اين خصوص دقت كرد. البته دولت و مجلس طي سالهاي اخير نشان دادهاند اهتمام ويژهاي در اين خصوص دارند و مسؤولان فرهنگي دغدغهي آن را دارند كه به اصلاح وضع بپردازند اما اين كافي نيست. - تحقق شعار ما ميتوانيم
دستيابي به خودكفايي و استقلال درصورتي محقق خواهد شد كه همهي ابزارهاي استقلال در كنار يكديگر فراهم شود. "ما ميتوانيم" از شعارهاي اصولي و واقعيتي است كه طي سالهاي اخير و در دولت نهم مطرح شد كه ميبايست بر اساس آن نيازهاي خودمان توسط توليدات داخلي تامين شود. ايران به عنوان كشور مصرف كننده عظيم مواد خوراكي و ابزار و وسايل از سوي برخي كشورها هدف گرفته شده و همين مسأله عزم و توجه ويژه دولتمردان را ميطلبد. نوع نيازهاي داخل بايد سنجيده شود و بايد با شناخت كافي به سمت توليد گام برداشت. البته توليدكنندگان داخلي هم بايد با كيفيت بهتر اجناس ارزانتري را عرضه كنند كه اين اهداف جز با تحقق شعار ما ميتوانيم ميسر نخواهد شد. - نظارت بر قوانين قديمي
براي نظارت بيشتر بايد در درجهي نخست آموزش را تقويت كرد و در عين حال به معرفي قوانين و مقررات در مواجهه با بيقانوني و هنجارشكني پرداخت. وجود برخي قوانين قديمي و دست و پاگير از جمله قانون مبارزه با كالاي قاچاق و فقدان ملزومات اجراي قانون و ضمانت اجرايي ناكافي خود عامل بي انگيزگي در توليد و مصرف است. نازل بودن جريمهها نيز موجب تخلف ميشود حتي در برخي قوانين شاهديم افراد با پرداخت جريمه به آساني ميتوانند تخلفاتي داشته باشند؛ از جمله تخلف از مقررات شهرسازي. بنابراين در صورتي كه قوانين مورد نقد و بررسي قرار نگيرند و در قانونگذاري افراط و تفريط شود بيقانوني هم به وجود ميآيد. امر مهم اين است كه براي موفقيت در چنين مسايلي اولا نياز به زمان زياد و دوم برنامهريزي دقيق و باثبات بر اساس مفاهيم محكم و استوار داريم؛ كه اميد است نامگذاري امسال و شعار توليد ملي حمايت از كار و سرمايه ايراني نقطهي آغاز و عزيمت خوبي براي اين امر مهم باشد. پينوشتها:
* كارشناس مسايل فرهنگي
منبع:borhan.ir