رشد و جاذبه «توليد ملي» در گرو الزاماتي است كه با توجه جدي به آن از سوي توليدكنندگان تحقق مي يابد. «اتقان» ، «استحكام» و «احسان» ۳ اصل براي پيشرفت توليد ملي به منظور تامين نيازهاي داخلي و جذب بازارهاي خارجي است. كار و كالايي كه با وجدان كاري و صداقت و امانت داري توامان باشد، خود به خود رواج مي يابد. رويكرد مردم به سوي «توليد ملي»، نيازمند تعهد كاري سازندگان كالاهاي داخلي و دلسوزي و پاي بندي جدي آن ها به رعايت استانداردهاي حقيقي صنعت و كالاست. بهره بردن كارخانه داران از حضور دانشمندان و متخصصان صادق كشور و مشاوران امين و سالم و پاك و توجه جدي آن ها به حقوق مصرف كنندگان، از الزامات ترويج توليد ملي است.
پيامبر خدا حضرت محمد صلي ا... عليه و آله و سلم، پيوسته پيروان خويش را وادار به كار و توليد مي كردند و اصول و قوانين كار و توليد بايسته را آموزش مي دادند.

اتقان توليد
«اتقان» كار و توليد از اصول پيشرفت و توسعه «توليد ملي» است. پيامبر خدا(ص) فرموده اند: ان ا... تعالي يحب اذا عمل احدكم عملا ان يتقنه (كنزالعمال في سنن الاقوال و الافعال، ج ۳، ص ۳۶۶، حديث ۹۱۲۴). خداي تعالي دوست دارد هرگاه فردي از شما كاري كند، آن را درست و دقيق و با مهارت انجام دهد. براساس اين حديث نبوي، پروردگار جهانيان رعايت «اتقان» در انجام كار را دوست دارد. اتقان كار همان رعايت كامل و دقيق استانداردهاست. «اتقان» انجام درست، استادانه، دلسوزانه، دقيق و ماهرانه هركار توسط افراد حاذق و متخصص است. كار سست و بي كيفيت و كالاي داراي نقص و عيب و بي خاصيت و توليدات ضعيف و ظاهرسازي ها، عامل عقب افتادگي توليد ملي مي شود و موجبات اجتناب مردم را از خريد كالاي داخلي فراهم مي كند.
بنابراين كار و كالا بايد متقن و درست باشد و در اين راستا نظارت و بازرسي جدي دولتي و اتحاديه ها و سازمان هاي كارگري و مردمي براي اتقان كار و كالا ضرورت دارد، زيرا چنانچه گفته شد كار و توليد معيوب و كم دوام و ناكارآمدي توليدات ملي، عامل روي گرداني مردم از توليد ملي مي شود.
خداي بزرگ كار متقن را دوست دارد و هركس مي خواهد كارش مورد رضايت خداوند سبحان باشد، بايد كار درست و با كيفيت انجام دهد و كالاي خوب و بي عيب و نقص بسازد و تحويل مردم در جامعه اسلامي بدهد، چون تنها در اين صورت است كه توليد ملي رواج مي يابد و مردم شيفته و علاقه مند به توليد ملي مي شوند.«توليد ملي» با دوام و كيفيت و رعايت تمام استانداردها، توليد «متقن» است و «محبوب خداي متعال» و بندگان خدا خواهد بود.
زماني كه «ابراهيم» فرزند پيامبر خدا(ص) از دنيا رفت، پيامبر (ص) هنگام دفن او داخل قبرش رفتند و خللي مشاهده كردند و آن را با دست خود درست كردند و فرمودند: اذا عمل احدكم عملا فليتقن (وسائل الشيعه، ج۲، ص ۸۸۳* سفينة البحار، ج ۲، ص ۲۷۸، ماده عمل).«هركدام شما كاري كرد پس متقن كاري كند و با اتقان انجام دهد» مطابق اين حديث نبوي پيامبر خدا(ص) خود كار قبرسازي را درست و محكم انجام مي دهند و به مسلمانان سفارش مي كنند هركاري را «متقن» انجام دهند.
اگر اين وصيت نبوي، پيش روي سازندگان كالاها و كارخانه داران و صنعت گران و مهندسان و تاجران و صادركنندگان كالا باشد و به آن عمل كنند، بي گمان «توليد ملي» رواج مي يابد و وابستگي ها به بيگانگان كاهش خواهد يافت.

احكام كار و محكم سازي كالا
استحكام كالا از اصول محبوبيت مردمي است. انسان كالاي محكم و پايدار را دوست دارد و به طور طبيعي به سوي آن جذب مي شود.
پيامبر خدا(ص) براي قبر سعدبن معاذ لحد ساختند و خشت قبر را برابر و قبر را درست كردند و فرمودند: اني لاعلم انه سيبلي و يصل اليه البلاء ولكن ا... يحب عبدا اذا عمل عملا احكمه. (وسايل الشيعه، ج ۲، ص ۸۸۳* سفينة البحار، ج ۲، ص ۲۷۸). «من مي دانم آن به زودي كهنه مي شود و بلا به او مي رسد ولكن خداوند بنده اي را دوست دارد كه هنگامي كه كاري را انجام دهد، محكم سازد.» بنابراين كار و كالاي مسلمان ايراني، بايد محكم و بادوام باشد تا عمل و كارش محبوب خداي سبحان شود.

حسن كار و احسان كالا
نيك و زيبابودن كار و كالاي ايراني ضامن ترغيب و تشويق اقشار جامعه به سوي «توليد ملي» است. پيامبر خدا(ص) فرموده اند: ان ا... تعالي يحب من العامل اذا عمل ان يحسن (كنزالعمال في سنن الاقوال و الافعال ، ج ۴، ص ۳۶۶، حديث ۹۱۲۵). «خداي تعالي دوست دارد زماني كه كارگر كاري را انجام مي دهد نيك و زيبا و خوب انجام دهد.» راغب اصفهاني در معناي حسن نوشته است: الحسن عبارة عن كل مبهج مرغوب فيه و ذلك ثلاثة اضرب: مستحسن من جهت العقل و مستحسن من جهت الهوي و مستحسن من جهة الحس. (المفردات، ص ۱۱۸، ماده حسن) . حسن و نيكي هر خوشحال كننده اي است كه رغبت و ميل انسان در آن است و آن سه قسم است مستحسن از جهت عقل و خواهش و حس! براساس اين حديث نبوي، بايد كارگران در انجام كار و توليد كالا، هدفشان حسن كار و نيك و زيبا و خوب انجام دادن كارها باشد تا مسلمانان را خوشحال كنند.

رعايت حقوق كارگران
توجه به حقوق كارگران و فراهم كردن موجبات دلگرمي و پشتكار و جديت و وجدان كاري و تعهد عملي آنها از الزامات تقويت و ترويج «توليد ملي» است. تشويق كارگران و پرداخت حقوق آنان و تامين نيازهاي واقعي و رفع مشكلات شان، تلاش همه جانبه و فراوان كارگران را در كار و توليد كالا به همراه دارد و همين عامل «اتقان» و «استحكام» و «احسان» توليد ملي است. تحقق اصول سه گانه اي كه در رهنمودهاي پيامبر اعظم(ص) درباره كار و كارگري و توليد كالا عنوان شده است به انگيزه و تلاش مديران در طرح ها و برنامه هاي جامع توليد ملي و رعايت حقوق كارگران وابسته است.
پيامبر اسلام (ص) درباره پرداخت مزد كارگر فرموده اند: اعطوا الاجير اجره قبل ان يجف عرقه (كنزالعمال في سنن الاقوال و الافعال، ج ۳، ص ۳۶۶، حديث ۹۱۲۱ ، ۹۱۲۲و ۹۱۲۶). اجرت و مزد كارگر را پيش از اين كه عرقش بخشكد، عطا كنيد.
در حديث نبوي ديگر سفارش به رعايت حق كارگر شده است و مي فرمايد: اعطوا الاجير حقه قبل ان يجف عرقه (كنز العمال في سنن الاقوال و الافعال، ج ۳، ص ۳۶۶، حديث ۹۱۲۸). حق كارگر را پيش از اين كه عرق او خشك شود بدهيد.

علي عليه السلام سمبْل توليد و كار

- تو ميداني اميرالمؤمنين از چه جهت ما را به خانه اش دعوت كرده است؟

- من، چيزي نمي دانم. فقط چشمانم به آن كيسه بزرگ پر از پولي است كه پاي غلام علي با آن برخورد كرد.

- آيا مي داني علي اينهمه پول را از كجا آورده است؟

- چرا از خودش نمي پرسي؟

- يا علي! اين پولهاي زياد كجا بوده است؟

- اين پولها از آن كسي است كه مال ندارد.

- منظور علي از اين جمله چه بود؟

- يادت هست كه چندي قبل، علي با پيراهن كهنه اي از كنار ما رد شد و ما با لحني تمسخرآميز و متلك گونه فقر و و تهي دستي علي را به رخ او كشيديم. غلامش مي گفت پس از آن جريان، علي به او گفته است امسال خرماها را به فقرا ندهد. بلكه خرماها را به بازرگانان بفروشد و پول آنها را جمع كند. حال هم ما را در اينجا جمع كرده است تا به ما بفهماند كه او مردي دارا و ثروتمند است. اما با بخشيدن اموالش به فقرا، چيزي از آن را براي خود نگاه نمي دارد.

احتمالاً، حال هم قصد دارد اين پولها را ميان مستمنداني كه هر سال برايشان خرما مي فرستاد، تقسيم كند.

بعضي علي (ع) را به علم زيادش مي شناسند و بعضي حيران عدالتش هستند. بعضي شيداي غيرتمندي اش هستند. بعضي هم مبهوت جنگاوري اش. اما كمتر كسي علي را اسوه و سمبل كار و توليد اقتصادي مي شناسد. علي از همان دوران كودكي وبعدها نوجواني و جواني اش مشغول كار و فعاليت شد. از كودكي تا كهنسالي تا آنجايي كه وقت و فرصت به او اجازه مي داد، كار مي كرد و خرج زندگاني اش را تأمين مي نمود. در تمام اين دوران هم :

مشروعيت كار براي علي (ع) مهم بود، نه نوع و مقبوليتش!

به همين جهت هم، ‌امام را در دورانهاي مختلف عمرشان در كارهاي گوناگون و مختلفي        مي بينيم. در جواني با شتري براي مردم مشكهاي آب را حمل مي نمود و آنها را در اختيار آنان قرار مي داد و آنها را در اختيار آنان قرار مي داد تا مخارجش تأمين شود. با كاشت درخت و بناي باغها، با حفر قنات و چاهها زمين را آباد مي كرد و چرخ اقتصادي را به چرخش درمي آورد. او كار مي كرد و درآمدش را انفاق مي نمود. با اينكه بعدها يكي از پردرآمدترين انسانهاي زمان خودش شده بود، اما باز هم به اموالش دل نمي بست. خود مي فرمايد :

صدقه اي كه من از مال خودم خارج مي كنم، اگر مابين همه بني هاشم تقسيم كنم، آنها را كفايت مي كند.

و اينهمه از آن رو بود كه اميرالمؤمنين بزرگترين دشمن فقر و نداري بود. در كلامي به فرزندش محمد حنفيه مي فرمايد :

پسرم من از فقر بر تو مي ترسم. از آن به خدا پناه ببر! چرا كه فقر دين انسان را ناقص و عقل و انديشه او را مشوش و مردم را نسبت به او،‌ و او را نسبت به مردم بدبين مي سازد.

او دشمن فقر بود. سفارش مي كرد كه هركس بايد با كار و كوشش، از دچار شدن خانواده اش به فقر و مكنت جلوگيري كند و پس از آن هم در آمدش را به كمك و ياري فقرا، اختصاص دهد. اميرالمؤمنين كاري را كه در جهت مبارزه با فقر انجام مي شد امري مقدس و در رديف جهاد         في سبيل الله به حساب مي آورد. از همين رو هم بود كه مولاي مؤمنان علاقمند بود تا از دسترنج خودش به تأمين زندگي اش بپردازد. حتي در دوران خلافت هم كه كار و وظيفه اش سنگين، و فعاليتش زيادتر بود- اميرالمؤمنين بر كشوري وسيع حكومت مي كرد كه چندين برابر ايران فعالي است و به عزل و نصب و بازرسي و حسابرسي مي پرداخت- با اينكه كارهاي خلافت  خسته اش مي كرد، اما همچنان تأكيد داشت كه از دسترنج خودش امرار معاش كند و از بيت المال مصرف نكند. و نقل است حتي پس از بيعت مردم با ايشان در امر خلافت، به مزرعه رفت و مشغول كار و زراعت خويش شد.

آري! بي رغبتي به دنيا، بابناي دنيا كه خداي متعال آنرا وظيفه همگان قرار داده است،‌منافات ندارد. شيوه اميرالمؤمنين كه تربيت يافته اسلام است به ما مي فهماند :

دنيا را بسازيد، زمين را آباد كنيد، ثروت ايجاد كنيد، اما دل نبنديد! اسير آن نشويد، تا راحت بتوانيد در راه خدا انفاق كنيد. هر چه مي توانيد ثروت توليد كنيد،‌اما خودتان كمتر مصرف كنيد!

سر فصل مورد بررسي در فايل نمايشي :

• تعريف روحيه شغلي
• رابطه روحيه و رضايت شغلي
• عوامل اصلي تشكيل دهنده ي روحيه
• عوامل اجنماعي در بالا بردن روحيه كار
• موقعيت شغل ، جذابيت شغل و پيشرفت شغلي
• روحيه شغلي و ضرورت توجه به آن

منابع :

• رفتار انساني در كار رفتار سازماني ، ترجمه دكتر علي طوسي
• روابط انساني در مديريت ، تأليف دكتر كمال پرهيزكار
• روانشناسي در كار و مديريت ، دكتر محمود ساعتچي

تهيه و تنظيم : محمد رضا نزاد حسن